Jeżeli umrze rodzic, jego dziecku, jako osobie najbliższej – i zstępnemu, który dziedziczyłby po nim na podstawie ustawy (dzieci oraz małżonek należą do tzw. pierwszego kręgu) przysługuje roszczenie o zachowek. Wysokość przysługującego mu zachowku zależy od ilości osób, które dziedziczyłyby po spadkodawcy (na podstawie ustawy dzieci i małżonek dziedziczą w częściach równych, jednak małżonek dziedziczy nie mniej niż ¼), a także tego, czy w chwili jego śmierci, jego dziecko było małoletnie. Zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego, wysokość zachowku co do zasady wynosi ½ udziału spadkowego, który przypadłby osobie uprawnionej w razie dziedziczenia ustawowego. Od tej zasady są jednak 2 wyjątki – wysokość zachowku wynosi ⅔ udziału spadkowego, który odziedziczyłaby osoba uprawniona, w razie dziedziczenia na podstawie ustawy, jeżeli jest ona małoletnia lub niezdolną do pracy.
Darowizna a zachowek
Darowizna i zachowek to dwie różne instytucje. Darowizna to umowa, której przedmiotem jest bezpłatne spełnienie przez darczyńcę świadczenia na rzecz drugiej osoby – tzw. obdarowanego – kosztem swojego majątku. Darczyńca może przenieść na obdarowanego np. prawo własności (np. nieruchomości, samochodu, pieniędzy etc.) czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, czy też zwolnić z długu. Zachowek to natomiast instytucja, która jest ściśle związana z prawem spadkowym i polega na tym, że osobom uprawnionym na podstawie przepisów przysługuje roszczenie o określoną część spadku.
Zachowek od darowizny
Kiedy spadkodawca dokonywał różnego rodzaju darowizn za życia, po jego śmierci pojawia się pytanie, czy będą one miały znaczenie dla dziedziczenia i samego zachowku. Odpowiedź jest twierdząca – jeżeli spadkodawca za życia dokonywał darowizn na rzecz różnych osób, będzie miało to przede wszystkim wpływ na wysokość zachowku przysługującego osobom uprawnionym na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. W sytuacji w której spadkodawca za życia dokonał darowizny na rzecz osoby uprawnionej do zachowku, na poczet należnego jej zachowku zalicza się darowiznę, którą otrzymał od zmarłego.