Aby ustalić wysokość zachowku należy najpierw obliczyć wysokość spadku. Zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego do spadku dolicza się co do zasady darowizny, jednak z pewnymi wyjątkami. Zgodnie z art. 994 par. 1 kodeksu cywilnego nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, które są zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach (a także środowisku), ani też tych dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku przed więcej niż 10 lat, licząc od chwili otwarcia spadku. Tym samy nie zostaną doliczone darowizny w postaci np. prezentu urodzinowego o wartości zwyczajowo przyjętej w danych stosunkach, czy prezentów świątecznych, a także darowizny dokonane ponad 10 lat przed śmiercią spadkodawcy na rzecz osób obcych.
Zachowek po mamie
Czy zachowek przysługuje również po śmierci mamy? Odpowiedź jest twierdząca – zachowek przysługuje bowiem zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeżeli dziedziczyliby na podstawie ustawy. Dzieci bez wątpienia są zstępnymi zmarłej matki. Należą również do I kręgu spadkobierców ustawowych, co oznacza, że po śmierci spadkodawcy – tj. mamy, dochodzą do dziedziczenia na podstawie ustawy w pierwszej kolejności razem z małżonkiem zmarłej. Wysokość należnego dzieciom spadkodawczyni zachowku będzie wynosiła ½ udziału, który przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego, lub ⅔ tego udziału, jeżeli są małoletnie albo niezdolne do pracy.
Zachowek darowizna 10 lat
Ustawodawca w art. 994 par. 1 kodeksu cywilnego postanowił, iż do substratu zachowku nie będą doliczane darowizny, dokonane przez więcej niż 10 laty od chwili otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Nie dotyczy to jednak wszelkich darowizn dokonanych przez zmarłego za życia. Przede wszystkim, pomimo upływu 10 lat od dokonania darowizny, licząc od chwili otwarcia spadku, do substratu zachowku będą zaliczane darowizny, które zostały dokonane na rzecz osób będących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku. Przy ustalaniu na czyją rzecz zostały dokonane darowizny należy więc zwrócić uwagę, do jakiego kręgu osób należą obdarowani, a także czy nie odrzucili oni spadku, albo czy nie zostali uznani za niegodnych.