Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy – reguły dziedziczenia ustawowego określają szczegółowo przepisy kodeksu cywilnego. Sam tytuł powołania do spadku nie jest jednak ważny – istotny jest udział w spadku każdego ze spadkobierców. W razie jednak, gdy dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy, potwierdzenie praw nabycia spadku można dokonać w drodze postępowania przed sądem (stwierdzenie nabycia spadku) lub przed notariuszem (akt poświadczenia dziedziczenia). Wówczas, do wniosku o dział spadku złożonego do sądu, należy dołączyć postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia wraz ze spisem inwentarza lub sporządzonym wykazem majątku spadkowego. Jeżeli jednak spadkobiercy ustawowi są zgodni co do sposobu podziału majątku spadkowego, konieczne jest aby wszyscy byli stronami umowy. Jeżeli więc spadek nabywa żona i dwójka dzieci zmarłego, udział spadkowy każdego z nich na podstawie ustawy będzie wynosił ⅓. Wówczas, prawa majątkowe wchodzące w skład spadku należy rozdysponować w taki sposób, aby każdy ze spadkobierców otrzymał w wyniku działu spadku, równowartość ⅓ tego majątku.
Podział spadku u notariusza
Co do zasady, umowa o dział spadku może zostać zawarta w dowolnej formie, w tym formie aktu notarialnego. Jednak jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość – forma aktu notarialnego jest niezbędna. Niezachowanie formy wymaganej przez przepisy prawa, powoduje nieważność takiej umowy. Jeżeli więc w skład spadku wchodzi nieruchomość, lub jeśli spadkobiercy chcą przeprowadzić umowny dział spadku w formie aktu notarialnego, konieczna jest wizyta u notariusza. Wiąże się to oczywiście z kosztami. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia określa maksymalne stawki taksy notarialne – aktualnie obowiązującym aktem wykonawczym jest rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Zgodnie z w/w rozporządzeniem, podstawą określenia maksymalnej stawki za dział jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi. Szczegółowe określenie maksymalnych stawek w zależności od wartości majątku podlegającego działowi zawiera §3 w/w rozporządzenia.
Ҥ 3.
Maksymalna stawka wynosi od wartości:
1) do 3000 zł – 100 zł;
2) powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
3) powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
4) powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
5) powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
6) powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
7) powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł,
a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu prze-
pisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.”
Zgodnie z powyższym, jeżeli wartość majątku podlegająca działowi wynosić będzie 250 000,00 zł, maksymalna stawka taksy notarialnej wyniesie 1 770,00 zł (należy doliczyć jeszcze podatek VAT w odpowiedniej wysokości) – na kwotę składa się
1 010,00 zł oraz 760,00 zł tytułem nadwyżki powyżej 60 000,00 zł.
Wniosek o podział majątku wspólnego i dział spadku
Dział spadku to jedyny sposób zniesienia wspólności majątku spadkowego. Jeżeli spadkobiercy wybiorą sądowy dział spadku, aby wszcząć postępowanie, konieczne jest wniesienie wniosku o dział spadku. Z wnioskiem może wystąpić każdy spadkobierca, ale nie tylko – uprawnienie to przysługuje również nabywcom udziałów w spadku oraz spadkobiercom spadkobierców. Z wnioskiem może wystąpić również wierzyciel spadkobiercy, ale jedynie pod warunkiem, że wykonuje zajęte w toku egzekucji uprawnienia. Do wniosku należy dołączyć stwierdzenie nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza. Jeżeli spis nie został sporządzony, dopuszczalne jest wskazanie majątku, którego dotyczyć ma dział. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczne jest przedłożenie dowodu na to, że stanowiła ona własność spadkodawcy. Sąd w trakcie postępowania ustala stan spadku oraz jego wartość – ważną informacją dla potencjalnych uczestników postępowania działowego jest to, że stan ustalany jest na chwilę śmierci spadkodawcy (tj. chwilę otwarcia spadku), natomiast wartość spadku ustalana jest na chwilę dokonywania działu, w oparciu o ceny rynkowe. Po zakończeniu postępowania sąd wydaje postanowienie w którym wskazuje co na kogo przechodzi. Takie prawomocne postanowienie stanowić będzie tytuł własności rzeczy.