Jeżeli osoba uprawniona do zachowku nie może otrzymać należnego jej świadczenia od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może dochodzić wówczas zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej odpowiadającej wysokości zachowku (lub kwoty koniecznej do jego uzupełnienia), jeżeli przedmiot darowizny podlegał doliczeniu do spadku od osoby, która otrzymała darowiznę od spadkodawcy – tzw. obdarowanego. Ważną kwestią jest jednak istnienie dwóch grup obdarowanych, którzy ponoszą odpowiedzialność z tytułu zachowku (w związku z czym ich odpowiedzialność może być ograniczona w czasie) – pierwszą grupę stanowią obdarowani, którzy nie należą do kręgu uprawnionych do zachowku i tym samym odpowiadają z tytułu zachowku jedynie, jeżeli darowizna została dokonana mniej niż przed 10 laty, licząc od chwili otwarcia spadku. Do tego odpowiadają do wysokości wartości wzbogacenia, które nastąpiło na skutek darowizny. Drugą grupę stanowią osoby obdarowane, które same są uprawnione do zachowku – w tym wypadku ponoszą odpowiedzialność, bez względu na to, kiedy otrzymali przedmiotową darowiznę. Zaznaczyć jednak należy, że odpowiadają jednak do różnicy pomiędzy wartością wzbogacenia na skutek darowizny, a wysokością należnego im zachowku.
Pozew o zachowek wzór
Jeżeli pomimo przysługującego roszczenia o zachowek, osoby zobowiązane uchylają się od spełnienia ciążącego na nich obowiązku, należy rozważyć wniesienie powództwa do Sądu. Pozew o zachowek jest de facto pozwem o zapłatę – należy więc określić wysokość żądania pozwu odpowiadającej wartości należnego zachowku (kwota ta będzie jednocześnie wartością przedmiotu sporu, którą należy oznaczyć w sprawach dotyczących roszczeń majątkowych). Sporządzając taki pozew należy pamiętać o spełnieniu wymogów formalnych dla pism procesowych określonych przepisami prawa – takich jak oznaczenie sądu, stron postępowania, daty wymagalności roszczenia etc. W pozwie należy również m.in. wskazać, czy strony podjęły próby pozasądowego rozwiązania sporu. Pozew o zachowek wnosi się do Sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jednocześnie należy pamiętać, aby kierując powództwo do sądu uiścić opłatę sądową, której wysokość określa ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – bez dokonania takiej opłaty, sąd nie podejmie w sprawie żadnych czynności.
Przedawnienie roszczenia o zachowek
W lipcu 2018 r. w mediach głośno były o zmianach dotyczących terminów przedawnienia – nowelizacja kodeksu cywilnego nie dotknęła jednak terminów przedawnienia roszczeń związanych z zachowkiem. W tym zakresie niezmiennie od 2011 r. obowiązuje 5-letni termin przedawnienia. Ustawodawca w art. 1007 kodeksu cywilnego wyróżnił dwa roszczenia związane z zachowkiem – a to roszczenia z tytułu zachowku i o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń oraz roszczenia przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego i darowizny. Pierwszy rodzaj roszczeń ulega przedawnieniu z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu (a w razie istnienia kilku testamentów, zgodnie z aktualną linią orzeczniczą – od dnia ogłoszenia testamentu z którego wywodzi się swoje roszczenie o zachowek), natomiast drugi rodzaj roszczeń ulega przedawnieniu z upływem 5 lat od chwili otwarcia spadku.