Umowa, na mocy której jedna ze stron – tj. nabywca, w zamian za przeniesienie własności nieruchomości zobowiązuje się do zapewnienia dożywotniego utrzymania zbywcy, nazywana jest umową dożywocia, a nie darowizną. Istotą darowizny jest jej nieodpłatność, w przeciwieństwie do istoty dożywocia. Jeżeli więc spadkodawca zawarł umowę dożywocia, osoby uprawnione do zachowku, nie mogą żądać od strony tej umowy zapłaty sumy koniecznej do uzupełnienia zachowku, jeżeli świadczenia nie mogą spełnić m.in. spadkobiercy czy zapisobiercy windykacyjni. Inaczej sytuacji wyglądałaby, gdyby spadkodawca zawarł umowę darowizny – wówczas uprawnieni mogliby dochodzić zapłaty zachowku od obdarowanych.
Wniosek o zachowek
Osobom uprawnionym z tytułu zachowku – tj. zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z tytułu ustawy przysługuje roszczenie o zachowek – w pierwszej kolejności przeciwko spadkobiercom, a później – od zapisobiercy windykacyjnego i obdarowanego (w przypadku kilku obdarowanych – najpierw odpowiedzialność ponosi obdarowany później). Jeżeli uprawnieni nie mogą wyegzekwować na drodze polubownej zapłaty zachowku, a samo roszczenie jest już wymagalne, mogą oni skierować sprawę na drogę postępowania sądowego – składając jednak nie wniosek, a pozew o zachowek. Pozew taki, spełniający wszystkie wymogi formalne dla pozwu i pism procesowych, a także należycie opłacony należy wnieść do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.
Testament notarialny a zachowek
Jeżeli spadkodawca zdecydował się na swobodne rozporządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci i sporządzenie testamentu – np. w formie aktu notarialnego i nie powołał do dziedziczenia swoich najbliższych, tj. zstępnych, małżonka, rodziców, osobom tym, jeżeli dziedziczyłyby po zmarłym na podstawie ustawy, przysługuje prawo i związane z nim roszczenie – o zachowek. Roszczenie to przysługuje im w pierwszej kolejności przeciwko powołanym spadkobiercom – jednak jeżeli osoby uprawnione nie mogą od nich uzyskać kwoty stanowiącej równowartość należnego zachowku, mogą żądać uzupełnienia tej sumy pieniężnej w dalszej kolejności od zapisobiercy windykacyjnego (sam zapis windykacyjny może być dokonany wyłącznie w testamencie notarialnym).